“Nowa, precyzyjna możliwość diagnostyczna wczesnych zmian jaskrowych – obrazowanie z użyciem kontrastu ANX776.”
Jaskra stanowi pierwszą, nieodwracalną przyczynę ślepoty na świecie. Schorzenie to związane jest z apoptozą komórek nerwowych- śmiercią komórek zwojowych rozmieszczonych w siatkówce (RGC- retinal ganglion cells). Apoptoza jest wieloczynnikowym, niewyjaśnionym do tej pory procesem prowadzącym do postępujących uszkodzeń nerwu wzrokowego. Charakteryzuje się poszerzeniem stosunku c/d (c/d- cup to disk ratio) w głowie nerwu wzrokowego oraz utratą obwodowego pola widzenia.
Na świecie jaskra dotyka około 3, 54% osób powyżej 40 roku życia. Innymi słowy około 60 milionów osób cierpi na jaskrę z czego około 10% procent z powodu jaskry jest obuocznie niewidomych. Tak wysoki odsetek osób ślepych związany jest z bezobjawowym przebiegiem choroby, nieregularnymi kontrolami okulistycznymi oraz późnym postawieniem rozpoznania- często w momencie, gdy uszkodzenia spowodowane przez jaskrę są zaawansowane.
Jedną z wczesnych oznak jaskry jest śmierć komórek zwojowych. Hipotezę tą postawił już w 1995 roku Garcia – Valenzuela, do dnia dzisiejszego jednak, pomimo postępu nauki, nie jest możliwe zobrazowanie śmierci pojedynczych RGC.
Anneksyna V (ANX, kodowana przez gen ANXA5) jest endogennym białkiem ludzkim o ciężarze 36 kDa. W obecności wapnia wykazuje ona duże powinowactwo do fosfatydyloseryny, która zlokalizowana jest na błonie komórkowej obumarłych komórek. ANX jest stosowana in-vitro w celu poznania śmierci komórkowej.
Oko jako jedyny narząd ludzki umożliwia przyżyciowe obserwowanie mikroskopijnych procesów fizjologicznych. Dzięki nieinwazyjnym metodą obrazowania siatkówki procesy te mogą być zobrazowane, zapisane oraz analizowane na przestrzeni czasu. Angiografia fluoresceinowa oraz indocyjaninowa są powszechnie dostępnymi badaniami obrazującymi procesy chorobotwórcze siatkówki.
Grupa badaczy pod przewodnictwem dr Cordeiro, opublikowała pod koniec kwietnia 2017 roku na łamach Journal of Neurology BRAIN doniesienie o możliwości zobrazowania in-vivo apoptozy pojedynczych komórek RGC. Metoda nazwana jako DARC (detention of apoptosing retinal cells), pozwala na zobrazowanie śmierci komórek zwojowych w różnych chorobach neurodegeneracyjnych (m.in. chorobie Alzheimera oraz Parkinsona), neuropatii nerwu wzrokowego, neurodegeneracyjnych schorzeniach siatkówki oraz jaskry, które do tej pory możliwe były tylko do uwidocznienia pośmiertnie.
To jednośrodkowe badanie kliniczne przeprowadzone zostało w Wielkiej Brytanii w The Western Eye Hospital, Imperial College NHS Trust. Do badania zostali zakwalifikowani pacjenci chorzy na jaskrę oraz zdrowe osoby stanowiące grupę kontrolną. Każda osoba wyraziła pisemną zgodę na udział w badaniu. Badanie zostało zarejestrowano w bazie ClinicalTrials.gov pod numerem NCT02394613 oraz zostało przeprowadzone zgodnie z zaleceniami Deklaracji Helsińskiej. Za zdrowych uważano pacjentów bez dolegliwości ocznych oraz schorzeń ogólnych, bez zmian typowych dla jaskry, bez ubytków w polu widzenia oraz z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym. Osoby chore na jaskrę zakwalifikowane zostały przez poradnię jaskrową. Do kryteriów włączenia tej grupy pacjentów należało brak schorzeń ocznych innych niż jaskra, brak chorób ogólnych, dokumentacja w postaci co najmniej 3 badań HRT, OCT siatkówki oraz badania 24-2 pola widzenia. Do kryteriów kwalifikacyjnych należało również wykazanie progresji choroby.
Metody
Badanie zostało przeprowadzone według metody Storer’a. Każdy z 16 pacjentów (8 zdrowych oraz 8 chorych na jaskrę) otrzymał pojedynczą dożylną iniekcję ANX776 w dawce 0.1, 0.2, 0,4 lub 0.5 mg. Po podaniu anneksyny V wykonano obrazowanie siatkówki za pomocą OCT Spectralis użytego w aplikacji obrazowania indocyjaninowego w następujących odstępach czasowych: 5,15,30,60, 120, 240, 300 minut oraz 30 dni po podaniu barwnika. Dla każdego punktu czasowego wykonano około 100 ujęć.
U pacjentów z jaskrą średni stosunek c/d wynosił 0,53 i był statystycznie istotnie wyższy niż u pacjentów zdrowych (c/d=0,3).
Wszystkie dawki ANX zostały uznane jako skuteczne w obrazowaniu śmierci pojedynczych komórek zwojowych. Badanie wykazało, iż na przestrzeni 6 godzin ilość komórek zabarwionych ANX (komórek DARC) była 2,37 wyższa u osób z jaskrą w porównaniu do grupy kontrolnej. Ilość komórek DARC wykazywała korelację z obniżeniem centralnej grubości rogówki oraz poszerzeniem współczynnika c/d. Wykazano także pozytywną korelację z wiekiem. W trakcie okresu badania nie zaobserwowano żadnych poważnych działań niepożądanych.
Pomimo obiecujących wyników badania należy zaznaczyć, iż wyniki te są wstępne oraz niezbędne są dalsze badania kliniczne w celu potwierdzenia tej metody.
Artykuł źródłowy dostępny TUTAJ
Na podstawie: Maria F. Cordeiro, Eduardo M. Normando, M. Jorge Cardoso, Serge Miodragovic, Seham Jeylani, Benjamin M. Davis, Li Guo, Sebastien Ourselin, Roger A’Hern, Philip A. Bloom; Real-time imaging of single neuronal cell apoptosis in patients with glaucoma. Brain 2017 awx088. doi: 10.1093/brain/awx088
.
