“Zmiany grubości warstwy zwojowej komórek siatkówki (RGCL) oraz włókien nerwowych (RNFL) u pacjentów poddanych iniekcjom anty-VEGF”

Wysiękowa postać AMD stanowi poważne wyzwanie terapeutyczne. Dostępne metody leczenia są dosyć ograniczone. Obecnie najpopularniejsze i najskuteczniejsze są iniekcje doszklistkowe preparatów anty-VEGF. Stosuje się je również w innych patologiach jak np. obrzęk plamki w przebiegu retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej (DME) czy neowaskularyzacji po zakrzepie żyły środkowej siatkówki. Jednakże leki te wprowadzono do użycia stosunkowo niedawno i wciąż prowadzone są badania dotyczące ich długofalowego wpływu na oko.

Ostatnie doniesienia na łamach American Journal of Ophthalmology dotyczą zmian w grubości warstw komórek zwojowych siatkówki (RGCL) oraz włókien nerwowych (RNFL) u pacjentów poddanych wielokrotnym iniekcjom. Badanie, w którym Szwajcarscy naukowcy analizowali wyniki 68 oczu 34 pacjentów (23 kobiet i 11 mężczyzn) miało charakter retrospektywny. Średnia wieku w grupie badanych wynosiła 76,7 lat (SD ± 8,2), średnia liczba iniekcji anty-VEGF 31,5 (SD ± 9,8), a średni czas obserwacji 45,3 miesięcy (SD ± 10,5). Grupę kontrolną dla oczu leczonych zastrzykami doszklistkowymi stanowiło drugie oko pacjenta niepoddane iniekcjom.

Zauważono statystycznie istotne (p=0,01) zmniejszenie grubości RGCL w oczach otrzymujących anty-VEGF (obniżenie o 15 % w stosunku do wartości wyjściowej w porównaniu do obniżenia zaledwie o 6% w grupie kontrolnej). Analogiczne zmiany obserwowano w przypadku RNFL, jednakże nie wykazały one znamienności statystycznej.

W dyskusji autorzy przedstawili kilka hipotez wyjaśniających przyczynę tych różnic. Po pierwsze, RGCL jest wskaźnikiem bardziej czułym niż RNFL dlatego wcześniej może wykazywać istotne statystycznie zmiany, wyprzedzające wykrycie ubytku w warstwie włókien nerwowych.

Po drugie, jak wykazały inne badania, RGCL może ulegać ścieńczeniu w wyniku naturalnego przebiegu wysiękowej postaci AMD. Proponowany mechanizm tych zmian to brak odpowiedniej stymulacji komórek zwojowych przez obumarłe fotoreceptory i w następstwie ich apoptozę.

Jednakże powyższe hipotezy nie wyjaśniają dlaczego naukowcy z Brna nie znaleźli różnic pomiędzy utratą RGCL wśród oczu z wysiękową i suchą postacią degeneracji plamki, a wykazali znaczącą progresję ubytku RGCL w oczach poddanych wielokrotnym iniekcjom.

Analizując problem dokładniej autorzy badania doszli do wniosku, że ubytek RGCL może wynikać ze skoku ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP) spowodowanego wprowadzeniem dodatkowej objętości (leku) do gałki ocznej. Jak wskazują niektóre badania, IOP po iniekcji doszklistkowej o objętości 0,05ml może wzrastać nawet do 40mmHg. W przypadku wielokrotnie powtarzanych zastrzyków, RGCL może ulegać uszkodzeniu przez liczne skoki ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Ponadto, sam lek może niekorzystnie wpływać na komórki zwojowe siatkówki (RGC). Kilka badań na modelach zwierzęcych wykazało protekcyjny wpływ czynnika VEGF na przeżycie RGC. Podanie leku anty-VEGF doszklistkowo może blokować to działanie.

Choć jest to pierwsze badanie wpływu leków anty-VEGF na RGCL i jeszcze nie do końca jesteśmy w stanie określić znaczenie zaprezentowanych wyników, warto mieć na uwadze, że nie poznano jeszcze wszystkich długofalowych następstw leczenia iniekcjami doszklistkowymi, Pomimo iż, zmiany wykazane w badaniu mogą nie wydawać się klinicznie istotne dla pacjentów w tym stadium zaawansowania degeneracji plamki, w przyszłości być może okażą się znaczące dla pacjentów z innymi towarzyszącymi chorobami oczu takimi jak jaskra.

Na podstawie:

Na podstawie: M. Beck, M. R. Munk, A. Ebneter, S. Wolf,  M. S. Zinkernagel, Retinal Ganglion Cell Layer Change in Patients Treated With Anti–Vascular Endothelial Growth Factor for Neovascular Age-related Macular Degeneration, Am J Ophthalmol. 2016 Jul;167:10-7. doi: 10.1016/j.ajo.2016.04.003.

Ilustracja, źródło: Instytut Oka w Warszawie, Cirrus HD-OCT 5000 z angioplex

Pełny artykuł znajduje się pod adresem LINK